Cukrzyca stanowi wyzwanie epidemiologiczne współczesności.
Dane Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej (IDF) z 2015 roku wskazują, że na świecie około 415 milionów dorosłych cierpi na cukrzycę. Do 2040 r. ta liczba wzrośnie do 642 milionów. W większości krajów rośnie odsetek osób z cukrzycą typu 2. 75% dorosłych chorych na cukrzycę żyje w krajach o niskim i średnim dochodzie. Największa liczba osób chorych na cukrzycę ma od 40 do 59 lat. 1 z 2 osób z cukrzycą jest niezdiagnozowana (46%). Do 2015 roku cukrzyca spowodowała 5 milionów zgonów. Na świecie co sześć sekund jedna osoba umiera z powodu cukrzycy. W 2015 roku 512 000 dzieci żyło z cukrzycą typu 1. WHO przewiduje, że w roku 2030 cukrzyca będzie siódmą główną przyczyną śmierci na świecie. Udostępniona przez Ministerstwo Zdrowia mapa potrzeb zdrowotnych w zakresie cukrzycy dla województwa wielkopolskiego w 2014 r. przedstawia obecną sytuację epidemiologiczną tej choroby. Chorobowość rejestrowaną oszacowano na dzień 31.12.2014 r. Liczbę chorych w Polsce oszacowano na 1 432,2 tysięcy (w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców było to 3 769,1). W województwie wielkopolskim, na koniec 2014 roku było 109 800 osób chorych na cukrzycę co plasuje Wielkopolskę na 4 miejscu wśród województw z najwyższą chorobowością.
Retinopatia cukrzycowa stanowi częste powikłanie cukrzycy
Dane epidemiologiczne w raporcie Barometru retinopatii cukrzycowej z 2017 roku wskazują, że na świecie 93 miliony diabetyków choruje na retinopatie cukrzycową co oznacza, że 1 na 3 diabetyków cierpi na retinopatię. Retinopatia cukrzycowa jest najczęstszą przyczyną nowych przypadków całkowitej utraty wzroku wśród osób dorosłych w wieku 20–74 lat. W czasie pierwszych 10 lat trwania cukrzycy u prawie wszystkich chorych na cukrzycę typu 1 oraz u ponad 60% chorych na cukrzycę typu 2 można stwierdzić retinopatię.
Retinopatia cukrzycowa jest najczęstszym powikłaniem cukrzycy. Nieregularny, zazwyczaj podwyższony poziom cukru we krwi, uszkadza naczynia krwionośne w organizmie co jest powodem wielu powikłań cukrzycy w różnych organach człowieka. Powikłania te dzielimy na dwie kategorie:
•mikroangiopatię – uszkodzenie małych naczyń krwionośnych,
•makroangiopatię – uszkodzenie dużych naczyń krwionośnych.
Retinopatia cukrzycowa długo pozostaje bezobjawowa, a późno rozpoznana lub źle leczona doprowadza do pogorszenia widzenia, w skrajnych przypadkach do jego utraty. Retinopatia jest wskazywana jako 1% przyczyn ślepoty na świecie. Odpowiednio wcześnie wykryta i prawidłowo leczona może pozostać pod kontrolą i pozwolić chorym na długotrwałe pozostanie aktywnym zawodowo oraz samodzielnym, niewymagającym opieki. Wg Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) w przypadku cukrzycy typu 1 —badanie w kierunku retinopatii cukrzycowej należy przeprowadzić w ciągu pierwszych 5 lat od momentu zachorowania lub jeśli istnieje możliwość, już w momencie zdiagnozowania cukrzycy.
Wczesne wykrycie retinopatii cukrzycowej pozwala zachować widzenie.
Wczesne wykrycie retinopatii cukrzycowej i rozpoczęcie leczenia pozwala zachować widzenie u 95% pacjentów. W Polsce standardowym sposobem leczenia jest laseroterapia oraz terapia anty-VEGF w postaci iniekcji doszklistkowych.
Warto jednak wiedzieć, że retinopatia cukrzycowa w początkowym okresie rozwoju pozostaje zupełnie bezobjawowa. Nie powoduje ani pogorszenia widzenia, ani tym bardziej dolegliwości bólowych. Dlatego tak ważne jest poddawanie się cyklicznym badaniom okulistycznym, które u osób z cukrzycą zalecane są zwykle 1 raz w roku. Już obecnie liczba chorych jest tak duża, że nie jesteśmy w stanie wszystkich przebadać. Tym bardziej, że pacjentów z cukrzycą przybywa, a lekarzy okulistów już nie. Drugim problemem jest to, że w przypadku cukrzycy tylko 30% pacjentów ma zmiany na dnie oka, a w wśród nich najwyżej 30% wymaga leczenia i to do nich musimy dotrzeć. Czyli by dotrzeć do ok. 10% pacjentów, przebadać trzeba całą populację chorych na cukrzycę.
Okuliści zastanawiają się od dawna jak zwiększyć efektywność wczesnego wykrywania retinopatii cukrzycowej. Na świecie tylko dwa kraje, tj. Wielka Brytania i Singapur wdrożyły narodowe programy badań przesiewowych w kierunku retinopatii cukrzycowej. W Wielkiej Brytania już od 15 lat każdy pacjent z cukrzycą ma wykonywane zdjęcie dna oka, które za pomocą telemedycyny jest wysyłane do ośrodka, gdzie specjalnie przeszkoleni technicy je oceniają. Program ten jest skuteczny, ale bardzo drogi – przez co niemożliwy do wprowadzenia w wielu krajach. Rocznie koszty programu wynoszą około 100 milionów funtów, a mówimy wyłącznie o skriningu.
Czy sztuczna inteligencja może pomóc we wczesnym wykrywaniu retinopatii cukrzycowej.
Fundacja Wspierania Rozwoju Okulistyki „Okulistyka21” we współpracy z Kliniką Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu rozpoczyna właśnie realizację projektu współfinasowanego ze funduszy unijnych pt. „PROGRAM PROFILAKTYKI RETINOPATII CUKRZYCOWEJ W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM”.
Głównym celem programu jest: Wzrost wykrywalności retinopatii cukrzycowej u osób chorych na cukrzyce na terenie województwa wielkopolskiego o około 10% w ciągu 3 lat realizacji programu. W projekcie założyliśmy współpracę przez okres 15 miesięcy z poradniami diabetologicznymi na terenie całej Wielkopolski, które w ramach udziału w projekcie będą miały możliwość zapewnienia swoim pacjentom nowoczesnego, wygodnego i szybkiego badania pod kontem wykrycia zmian wskazujących na retinopatię cukrzycową dzięki wykorzystaniu nowoczesnego oprogramowania analizującego zdjęcia dna oka zrobionego w pełni automatyczną fundus kamerą. BADANIE TRWA MAX OD 15 DO 20 MIN Z UWZGLĘDNIENIEM WYPEŁNIENIA DOKUMENTACJI ORAZ UZYSKANIA WYNIKÓW. Szczegółowe dane na temat projektu można znaleźć na stronie internetowej: www.retinopatiacukrzycowa.pl
Prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski – Kierownik Katedry Okulistyki na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim oraz Prezes Fundacji Wspierania Rozwoju Okulistyki „OKULISTYKA 21” (http://okulistyka21.pl/). Laureat prestiżowych krajowych i zagranicznych nagród naukowych.
