Retinopatia cukrzycowa (RC) jest główną przyczyną zaburzeń widzenia i ślepoty u osób w wieku produkcyjnym [1]. Obecnie na świecie około 100 milionów pacjentów cierpi na RC z czego 1/3 z nich jest zagrożonych utratą wzroku [2]. Pozytywny wpływ aktywności fizycznej na leczenie cukrzycy był znany już wcześniej [3], lecz nie sprawdzono jej skuteczności w stosunku do RC.
W badaniu “Effect of physical activity on reducing the risk of diabetic retinopathy progression: 10-year prospective findings from the 45 and Up Study” obserwacji poddano 9018 osób chorych na cukrzycę w wieku produkcyjnym (45-65 lat) w Australii [4]. Okres obserwacji chorych trwał 10 lat. W badaniu nie mogły brać udziału osoby wcześniej poddane witrektomii lub fotokoagulacji laserowej siatkówki.
Aktywność fizyczna oceniona za pomocą kwestionariusza, została podzielona na:
· Marsz (W) w celach rekreacyjnych, sportowych lub dotarcia do miejsca przez 10 minut
· Umiarkowana (M) aktywność fizyczna: łagodne pływanie, tenis towarzyski, prace ogrodnicze lub domowe
· Energiczna (V) aktywność fizyczna powodująca szybszy oddech: bieganie, jazda na rowerze, aerobik
Dla każdego uczestnika badania obliczono liczbę sesji w tygodniu według wzoru: MET=W+M+2V. Podzielono je na trzy kategorie: <5 sesji / tydzień (niski), ≥5-14 sesji / tydzień (średni), ≥14 sesji / tydzień (wysoki). Jako główny wynik uznano liczbę uczestników, którzy podczas 10-letniego okresu obserwacji musieli zostać poddani fotokoagulacji laserowej siatkówki, czyli rozwinęła się u nich ciężka nieproliferacyjna retinopatia cukrzycowa lub proliferacyjna retinopatia cukrzycowa.
Fotokoagulacja siatkówki wymagana była u 39% mniej osób z wysoka aktywnością oraz u 22% mniej osób ze średnią aktywnością w stosunku do niskiej aktywności fizycznej (rys 1). Ponadto częściej niska aktywność powodowała rozwój RC u mężczyzn, osób z nadwagą, pacjentów nie leczonych insuliną, osób u których cukrzyca występowała w rodzinie oraz z chorobami krążenia.
Rys. 1. Zależność rozwoju retinopatii cukrzycowej od aktywności fizycznej (współczynnik ryzyka – stosunek liczby osób poddanych fotokoagulacji laserowej siatkówki do ilości osób które wzięły udział w badaniu)
U osób z cukrzycą w wieku produkcyjnym wyższy poziom aktywności fizycznej był niezależnym czynnikiem chroniącym przed rozwojem RC do ciężkich stadiów, które wymagają leczenia za pomocą fotokoagulacji laserowej siatkówki. Dłuższa aktywność daje szczególnie dobre efekty u osób z łagodną cukrzycą: nie leczonych insuliną, u których nie wystąpiły choroby układu krążenia. Może to wynikać z wpływu aktywności na kontrolę glikemii, kontrolę ciśnienia tętniczego i ochronę funkcji komórek beta, co zostało już wcześniej udowodnione w przypadku osób z cukrzyca typu 2.
Zmniejszenie progresji RC poprzez zwiększenie aktywności było skuteczne zwłaszcza u mężczyzn. Mężczyźni, którzy brali udział w sportach zespołowych rzadziej zgłaszali chorobę makronaczyniową. Różnice pomiędzy płciami mogą zatem wynikać z intensywności wysiłku i liczby czynności wykonywanych przez kobiety i mężczyzn.
Podsumowując, wyższy poziom aktywności fizycznej był niezależnie związany z niższym ryzykiem progresji RC wśród chorych na cukrzycę w wieku produkcyjnym na podstawie 10-letniej obserwacji w dużej grupie badanych. Ryzyko progresji RC można zmniejszyć o prawie 40% przy 14 sesjach aktywności fizycznej w tygodniu. Co odpowiada zaleceniom odbywania aktywności fizycznej pięć razy w tygodniu przez minimum 30 minut.
Piśmiennictwo
1. Shaw JE, Sicree RA, Zimmet PZ. Global estimates of the prevalence of diabetes for 2010 and 2030. Diabetes Res Clin Pract. 2010 Jan; 87(1): 4-14. doi: 10.1016/j.diabres.2009.10.007. Epub 2009 Nov 6. PMID: 19896746
2. LaPorte RE, Dorman JS, Tajima N, Cruickshanks KJ, Orchard TJ, Cavender DE, et al. Pittsburgh Insulin-Dependent Diabetes Mellitus Morbidity and Mortality Study: Physical Activity and Diabetic Complications. Pediatrics. 1986;78(6):1027–33. pmid:3786027
3. Colberg SR, Albright AL, Blissmer BJ, et al. American College of Sports Medicine; American Diabetes Association. Exercise and type 2 diabetes: American College of Sports Medicine and the American Diabetes Association: joint position statement. Exercise and type 2 diabetes. Med Sci Sports Exerc. 2010 Dec; 42(12):2282-303. doi: 10.1249/MSS.0b013e3181eeb61c. PMID: 21084931.
4. Yan X, Han X, Wu C, Shang X, Zhang L, et al. Effect of physical activity on reducing the risk of diabetic retinopathy progression: 10-year prospective findings from the 45 and Up Study. PLoS ONE 2021; 16(1); https://doi.org/10.1371/journal.pone.0239214.
